म्याग्दीको रघुगङ्गा गाउँपालिका–८, कुइने मङ्गलेमा भिरमह बेचेर प्राप्त भएको आम्दानीले विद्यालयका शिक्षकलाई तलब दिने गरिएको छ । शिक्षकको तलबका लागि भिरमौरी सहयोगी भएको छ ।
वडा कार्यालयले भिरमहको सिकार गर्न ठेक्का लगाउँछ । यस वर्ष भिरमहको सिकार गर्न गाउँका तीन जनाले वडाभरको भिरमा रहेका माहुरीको घारबाट मह सङ्कलन गर्ने ठेक्का पाएका छन् । भिरमह ठेक्का लगाएर प्राप्त भएको आम्दानी स्थानीय एक विद्यालयमा कार्यरत शिक्षकहरूको तलबमा खर्चिने गरिएको छ ।
भिरमहको सिकारबाट प्राप्त भएको आम्दानीले गाउँमा रहेको रितुङ माध्यमिक विद्यालयमा कार्यरत चार जना शिक्षकको पारिश्रमिकबापतको रकम भुक्तानी गर्ने गरिएको वडा सदस्य अगेन्द्र छन्त्यालले बताए ।
उनले भने, “वडा कार्यालयको संयोजनमा भिरमहको ठेक्का लगाएर प्राप्त भएको रकम विद्यालयमा रहेका निजी स्रोतका शिक्षकलाई तलब दिने गरेका छौँ । शिक्षकलाई तलब दिने अन्य आम्दानी नभएपछि विगत पाँच वर्षदेखि भिरमहलाई स्कुलको आम्दानीको स्रोतका रूपमा लिने गरेका हौँ ।”
उनले अघिल्ला वर्षहरूमा ८ देखि १० लाख रुपियाँसम्म आम्दानी हुने गरेकोमा यसपालि तीन लाख रुपियाँमा ठेक्का लगाएको छौँ भन्दै पछिल्लो समय भिरमहको सिकार गर्ने सिकारीहरूको अभाव हुन थालेपछि रकम पनि घटेको बताए ।
कठिन भिरपहरामा भिरमाहुरीको सिकार गरेर सङ्कलन गरिएको मह बेचेर गाउँका युवाले राम्रो आम्दानी गर्ने गरेको स्थानीय युवा अङ्कित पुनले बताए । उनका अनुसार भिरमह प्रतिलिटर दुई हजार रुपियाँमा बिक्री हुने गरेको छ । भिरपहराबाट महको सिकार गर्नु निकै साहसिलो काम मानिन्छ । अचेल नयाँ पुस्ताले चासो नदिएपछि यो परम्परा हराउँदै गएको छ । पाका पुस्ताबाट केही युवाले भिरमहको सिकार गर्ने सिप सिकेकाले अहिले पनि गाउँघरमा मह सिकार गर्ने प्रचलन जीवित रहेको वडा सदस्य छन्त्यालले बताए ।
पुख्र्यौली पेसालाई निरन्तरता दिनुका साथै भिरमह बिक्री गरेर आम्दानी पनि हुने भएकाले विगत केही वर्षदेखि मह सिकार गर्दै आएको स्थानीय चित्र छन्त्यालले बताए । चित्रसहित गाउँका निरप्रसाद छन्त्याल र टेकबहादुर विकले दुई वर्षका लागि वडाबाट भिरमहको सिकार गर्न ठेक्कामा लिनुभएको छ ।
“भिरमहको सिकार गर्ने काम अत्यन्तै जोखिमपूर्ण हुन्छ,” निरप्रसादले भन्नुभयो, “ज्यान हत्केलामा राखेर मह सिकार गर्नुपर्दछ, कतिबेला के हुन्छ थाहा हुँदैन ।’’ अग्ला भिरमा डोरीमा झुन्डिएर मह काड्ने गरिन्छ । यो अति नै जोखिमपूर्ण काम हो । म्याग्दीमा पुख्र्यौली पेसाका रूपमा जिल्लाको दुर्गम गुर्जा, मल्कबाङ, लुलाङ, निस्कोट, कुइने मङ्गले, चिमोला, शिख, हिस्तानलगायतका जङ्गलमा भिरमाहुरीको मह सिकार गर्ने प्रचलन छ । वैशाखको अन्तिमदेखि असारसम्म एक महिना मह सिकार गर्ने गरिन्छ ।
